Στη σημερινή εποχή, δεν είναι λίγες οι φορές που ως γυναίκες θεωρούμε κάποια πράγματα δεδομένα, όπως για παράδειγμα το να φορέσουμε μια κοντή φούστα για την βραδινή μας έξοδο ή το να βάλουμε ένα “μπικίνι” και να πάμε στην παραλία, το να πάρουμε μέρος σε κάποιο άθλημα ή ακόμα και το να ασκήσουμε το δικαίωμα του εκλέγειν/εκλέγεσθαι. Για να μπορέσουν οι γυναίκες του 2018 ανά τον κόσμο να καταφέρουν να έχουν όλα αυτά τα προνόμια και δικαιώματα, που έχουν σήμερα, κάποιες γυναίκες στο παρελθόν παλέψαν σκληρά γι’αυτά.
Σύμφωνα, όμως, με μια έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2017, θα χρειαστούν άλλα 100 χρόνια πριν το παγκόσμιο χάσμα ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών εξαφανιστεί εξ ολοκλήρου.
Τα Ηνωμένα Έθνη κατοχύρωσαν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα για κάθε άνθρωπο πριν 70 χρόνια με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την οποία ενθαρρύνονται οι θεμελιώδεις ελευθερίες για όλους τους ανθρώπους καθολικά, χωρίς διακρίσεις ως προς τη φυλή, το φύλο, τη γλώσσα ή τη θρησκεία. Τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Δηλαδή, οι γυναίκες δικαιούνται να απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που έχουν κατοχυρωθεί στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όμως σχεδόν παντού στον κόσμο, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο, οι ίδιες εξακολουθούν να τα στερούνται εν μέρει, συχνά λόγω του φύλου τους, ακόμα και στην Ευρώπη.
Το 1975, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών τιμά τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, ενώ δύο χρόνια αργότερα, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κάλεσε τα κράτη μέλη να ανακηρύξουν τη συγκεκριμένη ημέρα ως Ημέρα του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών και την παγκόσμια ειρήνη. Το 1979, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθετεί τη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών γνωστό ως “νομοσχέδιο για τα δικαιώματα των γυναικών”, το οποίο και αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο διεθνές μέσο για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών. Σύμφωνα με τη Σύμβαση, καθορίζεται ο ορισμός της διάκρισης εις βάρος των γυναικών και θεσπίζονται νομικές υποχρεώσεις για τις χώρες που είναι μέρη της (δηλ. Τα Κράτη Μέλη) για να τερματίσουν αυτές τις διακρίσεις.
Η πρώτη παγκόσμια, ωστόσο, διάσκεψη για τις γυναίκες πραγματοποιείται στο Μεξικό στις 19 Ιουνίου με 2 Ιουλίου το 1975. Εκεί σχηματίζεται ένα δεκαετές Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για την Προώθηση των Γυναικών, μετά το οποίο η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών διακηρύσσει το 1976-1985 την Δεκαετία των Ηνωμένων Εθνών για τις Γυναίκες: Ισότητα, Ανάπτυξη και Ειρήνη για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης.
Η Maria Teresa de Filippis (Ιταλίδα στην καταγωγή) ήταν η πρώτη γυναίκα οδηγός F1
Το 2018 σηματοδοτεί την εκατονταετηρίδα των γυναικών που αποκτούν το δικαίωμα ψήφου στη Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία. Η κρίσιμη στιγμή για το βρετανικό κίνημα (suffrage movement) για την εκλογή των γυναικών ήρθε πριν από 100 χρόνια, όταν δόθηκε η Βασιλική σύμφωνη γνώμη από το Γεώργιο V στις 6 Φεβρουαρίου 1918, με την οποία δόθηκε σε περίπου 8,4 εκατομμύρια γυναίκες δικαίωμα ψήφου. Αυτό σήμαινε ότι οι γυναίκες ηλικίας άνω των 30 ετών, οι οποίες είχαν συγκεκριμένα προσόντα ιδιοκτησίας, θα μπορούσαν να ψηφίσουν για πρώτη φορά. Χρειάστηκε, όμως, άλλη μια δεκαετία για γυναίκες άνω των 21 ετών να έχουν τα ίδια δικαιώματα ψήφου με τους άνδρες. Η πράξη του 1918, με πρωτοπόρο την Millicent Fawcett και τους υποψήφιους ηγέτες των Pankhursts, θεωρείται βασική στιγμή για τα δικαιώματα των γυναικών και βοήθησε να τεθούν τα θεμέλια για την πρόοδο προς την επίτευξη μεγαλύτερης πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ισότητας στην Αγγλία αλλά και στον κόσμο.
Πόσος καιρός, όμως, χρειάστηκε σε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο να δώσουν το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας στις γυναίκες; Την αρχή, στην ουσία, την έκανε η Νέα Ζηλανδία το 1893, με δεύτερη τη Φιλανδία το 1906 και τρίτη τη Νορβηγία το 1907. Ενδεικτικά κάποιες άλλες χώρες είναι η Ινδία που έδωσε το εν λόγω δικαίωμα το 1950, η Ελβετία το 1971, με τελευταίες το Μπαχρέιν το 2002 και τη Σαουδική Αραβία το 2015.
Όσον αφορά την Ελλάδα, το 1844 στην Α΄ Εθνοσυνέλευση ψηφίζεται το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας, στο άρθρο 3 του οποίου ορίζεται ότι «οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου», χωρίς ωστόσο να γίνει καμία αναφορά και μνεία στις Ελληνίδες. Έτσι, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘20 θεωρούνταν δεδομένο ότι μόνο οι άνδρες είχαν δικαίωμα να μετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες, ενώ η γυναικεία ψήφος θεωρείτο «πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον». Το 1921 ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Γούναρης, έθεσε στη Βουλή πρόταση για ψήφο των γυναικών. Αυτό προκάλεσε βίαιες αντιδράσεις από πολλούς αντίθετους της ιδέας με αποτέλεσμα η πρόταση να επιστρέψει εκ νέου το 1924. Μετά από ακόμα πέντε χρόνια διαμάχης, καταφέρνει να υπερψηφιστεί με Προεδρικό Διάταγμα. Στις 5 Φεβρουαρίου 1930, αναγνωρίστηκε το δικαίωμα του εκλέγειν για τις Ελληνίδες το οποίο, όμως, είχε περιορισμούς και αναφερόταν μόνο σε εγγράματες γυναίκες με συμπληρωμένο το τριακοστό έτος της ηλικίας τους. Στις 28 Μαΐου 1952 και με το Νόμο 2159, κατοχυρώνεται το δικαίωμα της Ελληνίδας γυναίκας όχι μόνο να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται στις Δημοτικές και Βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, οι εκλογικοί κατάλογοι δεν έχουν ενημερωθεί μέχρι τις αμέσως επόμενες εκλογές, δηλαδή του Νοεμβρίου, οπότε και οι γυναίκες δεν μπορούν να ψηφίσουν. Λίγους μήνες αργότερα, στις επαναληπτικές εκλογές, εκλέγεται στη Θεσσαλονίκη η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία της Ελλάδας, η Ελένη Σκούρα, ενώ μερικά χρόνια αργότερα, η Λίνα Τσαλδάρη έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός, αναλαμβάνοντας το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην Κυβέρνηση Καραμανλή. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια χρονιά εξελέγη και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα στην Κέρκυρα, αλλά καθώς φαίνεται έπρεπε να περάσουν ακόμα δυο δεκαετίες, μέχρι να κατοχυρωθεί στο Σύνταγμα του 1975 ότι «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι».
Η Kathrine Switzer το 1967 ήταν η πρώτη γυναίκα που έτρεξε στο Μαραθώνιο της Βοστόνης. Μέχρι το 1972 οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να αγωνίζονται σε κάποιο άθλημα. Στη φωτογραφία βλέπουμε ότι μέλη της διοργάνωσης του Μαραθωνίου προσπαθούν να τη βγάλουν εκτός του αγωνιστικού χώρου
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να αναφερθούν, όμως, και οι τεράστιες αντιδράσεις ενάντια στην ψήφο των γυναικών από μερίδα της ελληνικής κοινωνίας. Στην εφημερίδα «Νέα Ημέρα» όπου στις 20 Μαρτίου του 1928 δημοσιεύθηκε άρθρο του οποίου απόσμασμα λέει:
«…Ορισμένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξει από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν, τινά δε μετρίαν, τα πλείστα δε σφοδροτάτην και ακατάσχετον, άτε και παντοιοτρόπως εκδηλουμένων και κλιμακουμένων συν τω χρόνω…».
Ζητούν εν ολίγης, να μην εγκριθεί το δικαίωμα ψήφου λόγω συναισθηματικής αστάθειας κατα τη διάρκειας της έμμηνου ρύσης.
Παρόλες τις πολλές αντιδράσεις, ο αγώνας στέφτηκε με επιτυχία. Σε αυτό το δύσκολο και πολυετή αγώνα ενεργό και πολύ σημαντικό ρόλο είχε και μια χαρισματική γυναίκα, η Καλλιρόη Παρρέν, η οποία πρωτοστάτησε στον αγώνα του φεμινιστικού κινήματος της Ελλάδας. Η ίδια λέγεται ότι πέτυχε να πείσει τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ την χορήγησης ψήφου στις γυναίκες, ενώ είχε εκπροσωπήσει την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα την Ελλάδα σε διεθνή Συνέδρια Γυναικών στο Παρίσι, το Λονδίνο και το Σικάγο (1888, 1889, 1893, 1896, 1900). Η Παρρέν ήταν η πρώτη γυναίκα που απο το 1887 άσκησε το επάγγελμα της δημοσιογράφου και εξέδιδε την «Εφημερίδα των Κυριών» για 30 συνεχόμενα έτη, με μια διακοπή το 1918 όταν εξορίστηκε για περίπου ένα χρόνο. Δια μέσου της εφημερίδας, η Παρρέν απαιτούσε και διεκδικούσε το δικαίωμα της ψήφο στη γυναίκα. Να σημειωθεί δε, πως ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ίδιας αλλά και της προσπάθειάς της ήταν ο Κωστής Παλαμάς. Αναφορικά με άλλα επαγγέλματα και το πότε οι γυναίκες στην Ελλάδα άρχισαν να τα εξασκούν: το 1925 δίνεται η δυνατότητα άσκησης επαγγέλματος δικηγόρου από το δικηγορικό σύλλογο Αθηνών με πρώτη γυναίκα δικηγόρο την Εύχαρις Πετρίδου, το 1954 οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα να γίνονται συμβολαιογράφοι, να παρίστανται σα μάρτυρες και να ορίζονται σαν ένορκοι, ενώ το 1955 ανοίγει και ο δικαστικός κλάδος για τις ίδιες.
Η σημερινή, λοιπόν, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (International Women’s Day) δεν είναι μια απλή γιορτή, αλλά μια ημέρα πολύ σημαντική αφενός για να θυμόμαστε τους προγόνους μας και τις μάχες που έδωσαν για τα δικαιώματα των γυναικών, όπως έκαναν και οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη διαδήλωσή τους στη Νέα Υόρκη στις 8 Μαρτίου 1857, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας και αφετέρου θα μπορούσε να ειναι ακόμα και ένα παράδειγμα προς μίμηση προς όλους εμάς, έτσι ώστε να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα μας και κυρίως για το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή στις δύσκολες οικονομικά συνθήκες που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια παρόλο που κατοχυρώνεται ρητά τόσο από το Σύνταγμα της Ελλάδας στο άρθρο 2 παράγραφος 1, όσο και στο άρθρο 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης δυστυχώς διαπιστώνεται πως καταπατάται έντονα.
Η Σοφία Φ. Κατσίγιαννη είναι Νομικός , Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Αθηνών, τ. Δημοτική Σύμβουλος Διονύσου – Εντεταλμένη Εθελοντισμού