*του Γιώργου Σταμάτη
Στις αρχές του μήνα συντελέστηκε ένα σημαντικό βήμα κοινωνικής προόδου στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα θεσμικά της όργανα ολοκλήρωσαν τη θητεία τους, υιοθετώντας μια οδηγία, που θα συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας με ισότιμη πρόσβαση για όλους τους πολίτες, βάζοντας έτσι και στην πράξη το θεμέλιο για μια κοινωνική Ευρώπη των ίσων ευκαιριών.
Πρόκειται για τη δημοσίευση στην εφημερίδα της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Πράξης για την προσβασιμότητα προϊόντων και υπηρεσιών για τα ΑμεΑ την 7η Ιουνίου.
Τα άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη συνήθως δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε πολλά βασικά προϊόντα και υπηρεσίες με τον ίδιο τρόπο όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Προσβασιμότητα είναι απαραίτητη για την βελτίωση αυτής της κατάστασης. Ενώ πολλά κράτη μέλη διαθέτουν ήδη κάποια νομοθεσία για την προσβασιμότητα, δεν υπάρχει ακόμη σχετικός ευρωπαϊκός νόμος.
Το δικαίωμα της καθολικής προσβασιμότητας στο φυσικό, δομημένο, ψηφιακό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον αποτελεί τη βασικότερη προϋπόθεση για την πλήρη, ισότιμη και αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ΑμεΑ αναγνωρίζει ρητά την προσβασιμότητα ως μια από τις οκτώ γενικές αρχές της και ως έναν κεντρικό άξονα του κοινωνικού μοντέλου θεώρησης της αναπηρίας.
Για το λόγο αυτό, ενώ κατοχυρώνεται αυτοτελώς στο αρ.9 της Σύμβασης, παράλληλα διατρέχει οριζόντια όλο σχεδόν το κείμενο, αφού τη συναντάμε σε ένα πλήθος διατάξεων, όπως τα άρθρα 4 – γενικές υποχρεώσεις, 14 – ελευθερία και ασφάλεια του ατόμου, 19 – ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην κοινωνία, 21 – ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και πρόσβαση στην πληροφορία, 24 – εκπαίδευση, 25 – υγεία, 27 – εργασία και απασχόληση, 29 – συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή, και 30 – συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, την αναψυχή, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό.
Η ως άνω Σύμβαση, είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, διότι αφενός έχει κυρωθεί από το σύνολο των κρατών μελών της Ένωσης και αφετέρου η ίδια η ΕΕ έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση αυτοτελώς ως διεθνής οργανισμός. Προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση, η ΕΕ ψήφισε την ευρωπαϊκή πράξη προσβασιμότητας με τη μορφή ευρωπαϊκής οδηγίας.
Με την εν λόγω οδηγία, θα βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό η πρόσβαση των ΑμεΑ σε μια σειρά προϊόντων και υπηρεσιών, όπως υπολογιστές, smartphones, tablets, τηλεοράσεις, μηχανήματα αυτόματης ανάληψης και γενικά τραπεζικές υπηρεσίες, , τερματικά πληρωμής, ηλεκτρονικά βιβλία και ηλεκτρονικούς αναγνώστες, ιστότοπους ηλεκτρονικού εμπορίου και εφαρμογές για κινητά και μηχανήματα έκδοσης εισιτηρίων. Θα διασφαλιστεί επίσης ότι οι αρχές εποπτείας των εθνικών αγορών θα έχουν την αρμοδιότητα να καταστήσουν τους ιδιωτικούς φορείς υπόλογους, σε περίπτωση μη τήρησης του νόμου.
Αν ένα προϊόν κριθεί ότι δεν εμπίπτει στις προδιαγραφές της οδηγίας, θα λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα αν είναι εφικτό, αλλιώς θα αποσύρεται άμεσα.
Η εφαρμογή των απαιτήσεων προσβασιμότητας για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στην οδηγία, είναι υποχρεωτική για το δημόσιο τομέα χωρίς εξαιρέσεις.
Η μη συμμόρφωση του δημοσίου και των ιδιωτικών φορέων με τις προβλέψεις της οδηγίας, προσβάλλει το δικαίωμα ισότιμης πρόσβασης των ΑμεΑ στα αγαθά και τις υπηρεσίες σε ίση βάση με το γενικό πληθυσμό.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι με το νέο αυτό νομικό πλαίσιο, μεγιστοποιείται η αυτονομία των ΑμεΑ, αφού διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό η απρόσκοπτη πρόσβαση τους σε μια σειρά προϊόντων και υπηρεσιών.
Δυστυχώς όμως, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί ένα κοινωνικό ποιοτικό άλμα για την πλήρη άρση των εμποδίων και του αποκλεισμού, τα εμπόδια δεν εξαλείφθηκαν, απλά περιορίστηκαν. Αυτό οφείλεται στην τελική απόφαση των κρατών μελών να εξαιρέσουν κάποιους τομείς από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας. Έτσι οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, το δομημένο περιβάλλον, οι μεταφορές, η εκπαίδευση και οι οικιακές συσκευές (πλυντήρια, ηλεκτρικές κουζίνες κλπ) παραμένουν εκτός των προβλέψεων του νόμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην κατοχυρώνονται επαρκώς θεμελιώδη δικαιώματα, των οποίων η προστασία προβλέπεται ρητά στη σχετική Σύμβαση των ΗΕ.
Σε κάθε περίπτωση, παρά τις προαναφερθείσες αδυναμίες της οδηγίας, συγκροτεί μαζί με την προγενέστερη οδηγία 2016/2102 για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα στο δημόσιο, ένα ισχυρό πλέγμα διατάξεων, που διασφαλίζουν την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την απρόσκοπτη συμμετοχή των ΑμεΑ σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας.
Με βάση την προβληματική που αναπτύχθηκε ανωτέρω, καθίσταται η ανάγκη, η επόμενη κυβέρνηση, να προσεγγίσει το ζήτημα της προσβασιμότητας ολιστικά και να διευρύνει τα όρια της προστασίας του.
*O Γιώργος Σταμάτης είναι Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ΑμεΑ & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΝΔ
