Να διασφαλιστούν τα κατοχυρωμένα δικαιώματα των ασυνόδευτων ανηλίκων, μεταναστών και προσφύγων, να εξασφαλιστεί η αδιάλειπτη λειτουργία και ενίσχυση των εξειδικευμένων δομών φιλοξενίας τους και να προβλεφθεί η άμεση μετεγκατάσταση σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεγάλου αριθμού ασυνόδευτων ανηλίκων, ζητά με επιστολή του προς τους αρμόδιους Αναπληρωτές Υπουργούς Μεταναστευτικής Πολιτικής, Προστασίας του Πολίτη και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ο Συνήγορος του Πολίτη με αφορμή την πρόσφατη Συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, οι ξενώνες φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων είναι πλήρεις, με συνέπεια πολλά παιδιά που αιτούνται φιλοξενίας να βρίσκονται αναγκαστικά σε αναμονή και αρκετά να παραμένουν για μεγάλο διάστημα σε αστυνομικά κρατητήρια. Το 2015, συνολικά 2.248 ασυνόδευτοι ανήλικοι τοποθετήθηκαν σε δομές φιλοξενίας, οι περισσότεροι των οποίων αποχώρησαν μετακινούμενοι προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κάτι που πλέον είναι εξαιρετικά δυσχερές. Μόνο στους τρεις πρώτους μήνες του 2016 καταγράφηκαν 1.150 ασυνόδευτα παιδιά.
Όπως τονίζεται στην επιστολή, στην παρούσα ιδιαίτερα κρίσιµη συγκυρία, ο Συνήγορος του Πολίτη εκτιµά ότι είναι χρήσιµο και σκόπιµο να συνοψίσει τις βασικές υποχρεώσεις, που δεσµεύουν την Ελληνική Πολιτεία ως προς τη µεταχείριση των ασυνόδευτων ανηλίκων, σύµφωνα µε τις διεθνείς συµβάσεις, τις κοινοτικές οδηγίες τις οποίες έχει ενσωµατώσει η χώρα µας και τις διεθνώς αποδεκτές γενικές αρχές και κατευθύνσεις:
1. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι οι οποίοι εισέρχονται στην Ελληνική επικράτεια χρειάζεται πριν από όλα να αντιµετωπίζονται ως παιδιά – υποκείµενα δικαιωµάτων, όπως αυτά έχουν θεσµοθετηθεί από τη ∆ιεθνή Σύµβαση για τα ∆ικαιώµατα του Παιδιού (ν.2101/92) του ΟΗΕ και όχι ως παραβάτες της µεταναστευτικής νοµοθεσίας.
2. Σε περιπτώσεις, που η ηλικία του ασυνόδευτου ανηλίκου είναι αµφισβητούµενη, θα πρέπει να λαµβάνει χώρα εκτίµηση της ηλικίας του, µε συνδυασµό ιατρικών και ψυχοµετρικών παραµέτρων, σύµφωνα µε τις προβλέψεις της µε αριθ.1982/2016 (ΦΕΚ 335/2016) κοινής υπουργικής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών και ∆ιοικητικής Ανασυγκρότησης και Υγείας.
3. Κατά τη διαδικασία ταυτοποίησης – καταγραφής θα πρέπει να καταβάλλεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε οι ασυνόδευτοι ανήλικοι να µην καταγράφονται ως συνοδευόµενοι από ενήλικα πρόσωπα, που στην πραγµατικότητα δεν ασκούν νόµιµα την επιµέλειά τους.
4. Έµφαση θα πρέπει να δίνεται στην ενηµέρωση και κατάλληλη υποστήριξη των ανηλίκων προκειµένου να υποβάλουν αίτηµα παροχής διεθνούς προστασίας, µε τη συνδροµή των αρµόδιων επαγγελµατιών, ιδίως στις περιπτώσεις των ανηλίκων κάτω των 14 ετών.
5. Όταν υποβάλλεται αίτηµα οικογενειακής επανένωσης, θα πρέπει να διασφαλίζεται η φιλοξενία του ανηλίκου σε κατάλληλη δοµή µέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών.
6. Όταν ασυνόδευτος ανήλικος δεν υποβάλει αίτηµα διεθνούς προστασίας ή όταν το αίτηµά του απορρίπτεται, η Ελληνική πολιτεία εξακολουθεί να έχει καθήκον προστασίας του µέχρι την ενηλικίωσή του ή µέχρι την λήψη µέτρων για τη συνένωσή του µε την οικογένειά του.
7. ∆εν επιτρέπεται απέλαση ή επαναπροώθηση ασυνόδευτου ανηλίκου, καθώς µια τέτοια ενέργεια δεν µπορεί να προσφέρει εγγυήσεις για την ασφάλειά του, όπως προβλέπεται και µε το άρθρο 13 παρ. 6 περ. β του Π∆ 114/2010, που ενσωµάτωσε το αντίστοιχο άρθρο 18 της οδηγίας 2005/85. Η Αρχή θεωρεί ως µόνη αποδεκτή διαδικασία επιστροφής
ασυνόδευτου ανηλίκου στη χώρα προέλευσης αυτήν του επαναπατρισµού, εφόσον δεν υφίσταται ζήτηµα δίωξης ή διακινδύνευσής του και κρίνεται ότι λαµβάνει χώρα προς το συµφέρον του και µε στόχο την επανασύνδεσή του µε τη φυσική του οικογένεια ή την τοποθέτησή του σε κατάλληλη εγκατάστασή υποδοχής, σύµφωνα µε το άρθρο 25 του ν.
3907/2011.
8. Κάθε δυνατή προσπάθεια πρέπει να καταβάλλεται για την αποφυγή της στέρησης της ελευθερίας ανηλίκων παράτυπων µεταναστών. Ο περιορισµός της ελευθερίας µπορεί να δικαιολογηθεί για τον ελάχιστο χρόνο που απαιτείται για την καταγραφή τους και για την αναζήτηση κατάλληλου χώρου φιλοξενίας και φροντίδας τους.
9. Για την περίπτωση που οι διαθέσιµες θέσεις σε κατάλληλες δοµές / ξενώνες φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων δεν επαρκούν, θα πρέπει να υπάρξει µέριµνα για την τοποθέτηση τους σε χώρους φιλοξενίας προσωρινού χαρακτήρα, στους οποίους διασφαλίζεται η διαµονή τους ξεχωριστά από ενήλικα πρόσωπα, σε διαφορετικούς κατά φύλο χώρους, µε επαρκή εποπτεία από εξειδικευµένο προσωπικό (διερµηνείς, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους) και για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστηµα µέχρι την παραποµπή τους σε κατάλληλη δοµή φιλοξενίας µέσω του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Είναι σκόπιµο η παραπάνω ενηµέρωση να δοθεί στα αστυνοµικά τµήµατα και
τις εισαγγελικές αρχές της χώρας, ώστε οι ανήλικοι να µην κρατούνται σε αστυνοµικά κρατητήρια.
10. Λόγω της νέας κατάστασης που έχει δηµιουργηθεί στη χώρα, χρειάζεται να δηµιουργηθούν και νέα πλαίσια φιλοξενίας των ασυνόδευτων ανηλίκων. Μία µορφή φιλοξενίας που εφαρµόζεται ευρέως στην Ευρώπη είναι η αναδοχή, αλλά για να µπορέσει να εφαρµοστεί νοµίµως στην Ελλάδα, χρειάζεται να προβλεφθεί και ενεργοποιηθεί ο θεσµός της
επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων. Στην κατηγορία αυτή συνιστάται να εντάσσονται ανήλικοι που έχουν διαµείνει για κάποιο διάστηµα στη χώρα και εκτιµάται από τις αρµόδιες κοινωνικές υπηρεσίες ότι θα παραµείνουν για αρκετό χρονικό διάστηµα.